YOY (year over year) là gì trong tài chính, chứng khoán?

YOY là gì?

YOY là viết tắt của “Year over Year,” một phương pháp dùng để so sánh hiệu suất của một doanh nghiệp, dự án hoặc hoạt động trong một khoảng thời gian cụ thể với cùng khoảng thời gian tương ứng trong năm trước. Cách tính YOY khá đơn giản, bao gồm việc trừ giá trị hiện tại cho giá trị tương đương trong năm trước, sau đó chia cho giá trị của năm trước và nhân với 100%.

Ví dụ minh họa, giả sử doanh số kinh doanh của một công ty trong quý 2 năm 2021 đạt 500 triệu đồng, trong khi trong quý 2 năm 2020 chỉ đạt 400 triệu đồng, tỷ lệ YOY của doanh số sẽ là (500 – 400) / 400 x 100% = 25%.

Phân tích YOY giúp độc giả có cái nhìn tổng quan về hướng phát triển hoặc suy thoái của một đối tượng nghiên cứu, loại bỏ các tác động ngắn hạn như biến động mùa vụ. Ngoài ra, bài viết này sẽ trình bày cho bạn những kiến thức cơ bản liên quan đến YOY và cách áp dụng nó vào việc phân tích dữ liệu.

Vai trò và tầm quan trọng của Year over Year

YoY là một chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp. Nó cho biết sự thay đổi về doanh thu, lợi nhuận và các chỉ số tài chính của doanh nghiệp so với cùng kỳ năm trước. Khi so sánh YoY, các nhà quản trị và nhà đầu tư có thể loại bỏ những ảnh hưởng từ yếu tố khách quan như mùa vụ hay chu kỳ kinh tế, và nhìn rõ hơn về tình hình hoạt động của doanh nghiệp.

YoY cũng giúp các nhà quản trị định hướng chiến lược và hành động cho tương lai của doanh nghiệp. Từ các con số YoY, họ có thể phát hiện ra những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của doanh nghiệp, và đưa ra những giải pháp cải thiện hoặc khắc phục. YoY cũng có thể là một công cụ để kiểm tra tính chính xác của sổ sách và phát hiện ra những sai lầm hay gian lận.

Year over Year không chỉ áp dụng cho bán lẻ mà còn rất nhiều ngành nghề khác:

• Với logistics: YoY giúp họ biết được số lượng hàng hóa và số lần giao hàng trong một năm, và từ đó điều chỉnh tuyến đường giao hàng sao cho hiệu quả nhất.
• Với dịch vụ nhà hàng khách sạn: YoY cho họ biết được xu hướng tăng trưởng của ngành, và từ đó định vị được thị trường mục tiêu và cạnh tranh.
• Với dịch vụ chăm sóc sức khỏe: YoY giúp họ biết được nhu cầu và sự hài lòng của khách hàng với dịch vụ, và từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ, điều chỉnh chi phí hoặc áp dụng công nghệ mới.

Công thức tính YOY (Year over Year)

YOY = (Số liệu năm cần tính – Số liệu năm so sánh) / Số liệu năm so sánh x 100%

Ví dụ: Doanh thu của công ty A trong quý 3 năm 2021 là 200 tỷ đồng, trong khi doanh thu của công ty A trong quý 3 năm 2020 là 150 tỷ đồng. Vậy YOY của công ty A trong quý 3 năm 2021 là:

YOY = (200 – 150) / 150 x 100% = 33,33%

Điều này có nghĩa là doanh thu của công ty A đã tăng 33,33% so với cùng kỳ năm trước.

Các bước thực hiện

Để tính toán YOY, quá trình bao gồm các bước sau:

• Bước 1: Lựa chọn các dữ liệu cần áp dụng YOY, như doanh thu, lợi nhuận, chi phí, số lượng khách hàng, và nhiều dữ liệu khác.
• Bước 2: Chọn khoảng thời gian mà bạn muốn áp dụng YOY, ví dụ như theo năm, quý, tháng, vv. Cần nhớ chọn cùng một khoảng thời gian giữa hai năm khác nhau để so sánh.
• Bước 3: Trừ giá trị tương ứng của năm so sánh từ giá trị của năm đang xét để tính toán sự chênh lệch giữa hai năm.
• Bước 4: Chia sự chênh lệch trên cho giá trị của năm so sánh để thu được tỷ lệ tăng trưởng.
• Bước 5: Nhân tỷ lệ tăng trưởng với 100% để chuyển sang định dạng phần trăm.

Các lưu ý khi tính Year over Year (YOY)

Khi thực hiện việc tính toán YOY, bạn cần chú ý tới những điểm quan trọng sau:

• YOY mang ý nghĩa khi so sánh dữ liệu cùng loại và trong cùng khoảng thời gian giữa hai năm khác nhau. Bạn không thể so sánh YOY của doanh thu với YOY của lợi nhuận hoặc so sánh YOY giữa quý 1 và quý 2.
• YOY có thể bị ảnh hưởng bởi yếu tố thời vụ, biến động giá cả, tỷ giá hối đoái và các sự kiện đột ngột. Vì vậy, việc điều chỉnh những yếu tố này là cần thiết để có cái nhìn khách quan về sự phát triển của doanh nghiệp.
• YOY không phải là một chỉ số đơn độc để đánh giá hiệu quả kinh doanh và đầu tư. Cần xem xét những chỉ số khác như tỷ suất sinh lời (ROI), tỷ suất lợi nhuận (ROE), lợi nhuận gộp (GPM), và nhiều chỉ số khác để có cái nhìn toàn diện hơn về tình hình.

Một số ví dụ về cách sử dụng Year over Year để phân tích các chỉ số tài chính

Doanh thu: YOY về doanh thu thể hiện mức tăng trưởng hoặc sự giảm bớt của doanh thu trong một khoảng thời gian xác định. Chẳng hạn, khi doanh thu của một doanh nghiệp trong quý 3 năm 2021 là 10 tỷ đồng, trong khi doanh thu của quý 3 năm 2020 là 8 tỷ đồng, thì YOY của doanh thu sẽ là [(10 – 8) / 8] x 100% = 25%. Điều này gợi ý rằng doanh thu đã tăng 25% so với cùng kỳ năm trước.

Lợi nhuận: YOY về lợi nhuận thể hiện mức tăng trưởng hoặc sự suy giảm của lợi nhuận trong một khoảng thời gian cụ thể. Ví dụ, khi lợi nhuận sau thuế của một doanh nghiệp trong quý 3 năm 2021 là 2 tỷ đồng, còn trong quý 3 năm 2020 là 1.5 tỷ đồng, thì YOY của lợi nhuận sẽ là [(2 – 1.5) / 1.5] x 100% = 33.33%. Điều này gợi ý rằng lợi nhuận đã tăng 33.33% so với cùng kỳ năm trước.

Giá cổ phiếu: YOY về giá cổ phiếu thể hiện mức tăng trưởng hoặc sự giảm bớt của giá cổ phiếu trong một khoảng thời gian xác định. Chẳng hạn, nếu giá cổ phiếu của một doanh nghiệp vào ngày 30/9/2021 là 100.000 đồng, trong khi giá cổ phiếu của cùng ngày năm 2020 là 80.000 đồng, thì YOY của giá cổ phiếu sẽ là [(100.000 – 80.000) / 80.000] x 100% = 25%. Điều này gợi ý rằng giá cổ phiếu đã tăng 25% so với cùng ngày năm trước.

Ưu điểm và nhược điểm của chỉ số YOY

Một sự lợi thế của chỉ số YOY là khả năng loại bỏ các yếu tố gây nhiễu như biến động theo mùa, các ngày lễ, hay các sự kiện đặc biệt. Ví dụ, khi so sánh doanh thu của tháng 12 năm 2020 với tháng 11 năm 2020, tác động của các ngày lễ Noel và Tết Dương lịch có thể tạo ra biến động. Tuy nhiên, khi so sánh doanh thu tháng 12 năm 2020 với tháng 12 năm 2019, khả năng loại trừ các yếu tố này sẽ cao hơn.

Một điểm yếu của chỉ số YOY là khả năng bỏ qua các xu hướng ngắn hạn hoặc các biến động bất ngờ. Ví dụ, so sánh YOY về doanh thu của quý 1 năm 2020 với quý 1 năm 2019 có thể không thể hiện đầy đủ tác động của đại dịch COVID-19, vì đại dịch bùng phát vào cuối quý 1 năm 2020. Tuy nhiên, khi so sánh doanh thu QOQ (quarter over quarter) của quý 1 năm 2020 với quý 4 năm 2019, sự suy giảm sẽ được phản ánh rõ ràng hơn.

So sánh YOY với các chỉ số khác

Ngoài YOY, còn nhiều chỉ số khác để so sánh giữa các khoảng thời gian khác nhau, như QOQ (quarter over quarter), MOM (month over month), WOY (week over year), WOW (week over week), và nhiều hơn nữa. Mỗi chỉ số có ưu điểm và hạn chế riêng, và không có chỉ số nào hoàn hảo. Tùy vào mục đích và ngữ cảnh cụ thể, ta có thể chọn chỉ số phù hợp nhất.

Ví dụ, YOY có thể loại bỏ yếu tố biến động theo mùa và sự kiện đặc biệt. Tuy nhiên, YOY có thể bỏ qua biến động ngắn hạn.

• QOQ phản ánh xu hướng ngắn hạn và biến động đột ngột. Tuy nhiên, QOQ có thể bị ảnh hưởng bởi yếu tố mùa vụ và sự kiện đặc biệt.
• MOM thể hiện biến động hàng tháng. Tuy nhiên, MOM có thể bị ảnh hưởng bởi biến động mùa vụ và sự kiện đặc biệt.
• WOY cho phép so sánh các tuần trong cùng một năm và loại bỏ yếu tố biến động theo mùa. Nhưng WOY có thể bị ảnh hưởng bởi các sự kiện đặc biệt.
• WOW thể hiện biến động hàng tuần. Tuy nhiên, WOW có thể bị ảnh hưởng bởi các sự kiện đặc biệt.

Khi nào nên và không nên sử dụng YOY?

YOY là công cụ hữu ích để đánh giá hiệu suất kinh doanh, tăng trưởng hoặc suy thoái của một doanh nghiệp, ngành nghề hoặc vùng kinh tế. Tuy nhiên, không luôn nên sử dụng YOY mà cần xem xét ngữ cảnh, mục tiêu và đối tượng.

Nên sử dụng YOY khi:

• So sánh trong cùng điều kiện và loại bỏ yếu tố nhiễu.
• Loại bỏ biến động theo mùa, lễ hội hoặc sự kiện đặc biệt.
• Nhận cái nhìn tổng thể về doanh nghiệp, ngành nghề hoặc vùng kinh tế.

Không nên sử dụng YOY khi:

• So sánh khác điều kiện và yếu tố nhiễu khác nhau.
• Phản ánh xu hướng ngắn hạn hoặc biến động đột ngột.
• Tập trung vào chi tiết của doanh nghiệp, ngành nghề hoặc vùng kinh tế.

Các ví dụ minh họa cách tính YOY cho các chỉ số khác nhau

Dưới đây là một số ví dụ về cách tính YOY cho các chỉ số khác nhau:

Ví dụ 1: Lợi nhuận ròng của công ty B năm 2021 là 50 tỷ đồng, năm 2020 là 40 tỷ đồng. Vậy YOY của lợi nhuận ròng của công ty B năm 2021 là 25%.

Ví dụ 2: Chi phí quảng cáo của công ty C trong tháng 9/2021 là 10 tỷ đồng, tháng 9/2020 là 8 tỷ đồng. Vậy YOY của chi phí quảng cáo của công ty C trong tháng 9/2021 là 25%.

Ví dụ 3: Số lượng khách hàng mới của công ty D quý 4/2021 là 5000 người, quý 4/2020 là 4000 người. Vậy YOY của số lượng khách hàng mới của công ty D quý 4/2021 là 25%.

Kết luận

Trong bài viết này, chúng tôi đã giới thiệu về Year over Year (YOY), cách tính và áp dụng thục tế để đánh giá hoạt động doanh nghiệp và thị trường chứng khoán. Hiểu biết về YOY giúp bạn có cái nhìn tổng quan hơn về tài chính doanh nghiệp, hỗ trợ quyết định đầu tư. Nếu bài viết hữu ích, hãy chia sẻ ý kiến và kinh nghiệm của bạn về việc sử dụng YOY trong phân tích tài chính.